Toezicht vanuit ervaringsdeskundig perspectief

Toezien mede vanuit ervaringsdeskundig perspectief

Toezien mede vanuit ervaringsdeskundig perspectief is van wezenlijk belang voor goed toezicht. Dat perspectief richt de focus op de kern waarom het draait in zorg en welzijn: dat mensen bij de organisaties in goede handen zijn van professionals die daartoe goed gefaciliteerd worden door hun organisaties. Díe zorgzaamheid is immers het fundamentele doel van organisaties in zorg en welzijn. Het spreekt van zelf dat de essentie van zorg en welzijn thuis hoort op de agenda van Raden van Toezicht in zorg en welzijn

Wat is ervaringsdeskundigheid?

We definiëren ervaringsdeskundigheid als: de ervaring die mensen zelf hebben opgedaan met zorg en ondersteuning omdat ze daar voor zichzelf een beroep op moesten doen of de ervaring en kennis die je opdoet als naaste van iemand die zorg en ondersteuning nodig heeft of had.

Raden van Toezicht op zoek naar het ervaringsdeskundig perspectief op hun netvlies

Voor Raden van Toezicht is het soms nog zoeken naar manieren om het ervaringsdeskundig perspectief op het netvlies te krijgen. Daarom heeft de NVTZ Bas Baanders gevraagd als voor de rol van dossierhouder voor Toezien vanuit ervaringsdeskundig perspectief.

Deel van zijn werk is kennis, ideeën en inspiratie toegankelijk te maken voor toezichthouders. Daarvoor is deze pagina bedoeld. Scroll naar beneden en klik aan wat u zoekt of interessant vindt. Op die manier kunt u interessant en inspirerend materiaal op het spoor komen.

Gelukkig zijn er allerlei andere manieren om ervaringsdeskundigheid een plek te geven in de Rvt.

Navigeer in kwartiel

De NVTZ heeft een keuzemenu ontwikkeld, dit is gemaakt aan de hand van het kwartiel wat u kunt zien in de afbeelding hierboven rechts.

U kunt hieronder via het KWARTIEL keuzemenu navigeren. Raden van toezicht kunnen daaruit kiezen welke acties ze kunnen ondernemen.

Klik om te vergroten
  • Rechtsonder: Werving ervaringsdeskundig toezichthouders
  • Rechtsboven: staat de mogelijkheid dat Raden van Toezicht zich op allerlei manieren verstaan met mensen die gebruik maken van professionals en hun organisaties voor zorg en welzijn – in aanvulling op het reguliere overleg tussen cliëntenraden en Raden van Toezicht.
  • Linksonder: toezichthouders kunnen ervoor zorgen hun kennis op te vijzelen door verhalen te horen van mensen voor wie de organisatie bedoeld is
  • Linksboven: Om daadwerkelijk de sfeer in de organisatie te voelen zijn werkbezoeken en is – liever nog – meelopen in diensten van onschatbare waarde

In het centrum van het kwartiel staan de rubriek Verhalen met beleid: met stukken met een beleidsmatig of beschouwelijk karakter en de Interviewreeks Toezichthouders over hun ervaring met ervaringsdeskundigheid, waarin ze aan collega’s vertellen hoe zij zelf met dit onderwerp omgaan.

Interviewreeks Ervaringen van toezichthouders met ervaringsdeskundigheid 

Omdat er toezichthouders zijn met eigen ideeën en ervaring met de inbreng van het ervaringsdeskundig perspectief in hun toezicht maakt Bas Baanders een interviewserie, getiteld: “Ervaringen van toezichthouders met ervaringsdeskundigheid”. Hierin vertellen toezichthouders over hun ervaringen en inzichten als toezichthouder. Hiermee willen ze collega’s inspireren bij hun eigen zoektocht naar passende manieren om het ervaringsdeskundig perspectief een plek te geven in hun toezicht.

Goede ideeën en tips voor collega-toezichthouders?

Heeft u zelf ideeën voor deze pagina? Bas Baanders ( baanders.consultancy@gmail.com ) hoort en bespreekt die graag met u.

Kwartiel

Meeleven, meemaken, meewerken in zorg en welzijn

Over manieren waarop raden van toezicht zich kunnen inleven in de mensen die van hun organisatie gebruik maken

Een rvt in gesprek met cliënten

Als ‘hoeder van de dialoog’ letten op actieve betrokkenheid van burgers zowel bij behandeling en ondersteuning als bij de ontwikkeling van inhoudelijk en strategisch beleid

Verhalen met beleid

Interviews met toezichthouders

Informatie uit de eerste hand over de ervaringen in zorg en welzijn, hoogst relevant voor raden van toezicht

Informatie over de werving van toezichthouders die ook uit ervaringsdeskundig perspectief kunnen putten, inclusief profielen.

In deze NVTZ Special

Inhoudelijke en beleidsmatige achtergrondinformatie over het ervaringsdeskundig perspectief voor raden van toezicht

Nieuws en actualiteiten

Informatie over actuele ontwikkelingen en congressen op het gebied van ervaringsdeskundig toezien

Interview reeks

Toezichthouders delen met collega-toezichthouders hoe ze ervaringsdeskundigheid verankeren in hun toezicht: ter inspiratie en lering

De burger in de boardroom

Dit artikel is in voorbereiding voor het tijdschrift Goed Bestuur & Toezicht. Wij nodigen u van harte uit om dit stuk te lezen, hierop te reflecteren en eventuele suggesties of ideeën met dossierhouder Bas Baanders (baanders.consultancy@gmail.com). Uw input kan bijdragen aan de definitieve versie én zorgt ervoor dat het onderwerp bredere aandacht krijgt.

Download de handreiking

De publicatie van een handreiking voor raden van toezicht en cliëntenraden over de werving van toezichthouders met ervaringsdeskundigheid.

Handreiking: Ervaringsdeskundigheid doet ertoe in goed toezicht!

Hoe zorgt u ervoor dat toezicht écht aansluit bij de mensen om wie het gaat? Goed toezicht betekent dat raden…

Interviewreeks ervaringen van toezichthouders met ervaringsdeskundigheid

Gaandeweg het werk aan dit dossier viel op dat er wel degelijk toezichthouders zijn met inventieve ideeën om het ervaringsdeskundig perspectief voor het voetlicht te brengen. Het gaat dan om stille kennis (tacit knowledge): weinig mensen weten ervan, veel toezichthouders zouden er wat aan hebben. Daarom zijn we een reeks gestart onder de titel: “Ervaringen van toezichthouders met ervaringsdeskundigheid” [link naar de verzamelde interviews]. Doel: toezichthouders inspireren elkaar en leren van elkaar.

Interview met Annemarie Maarse en Rob Jaspers

Interview Annemarie Maarse en Rob Jaspers over de balans tussen toezicht en ervaringsdeskundigheid

Interview met Nyncke Bouma

Nyncke Bouma is toezichthouder bij verschillende zorgorganisaties en een woningbouwcorporatie. Daarvoor heeft ze ook bestuurlijke functies in de zorg gehad. In beide functies ervaart ze hoe belangrijk het ervaringsdeskundige perspectief is voor goed toezicht en bestuur. Ze is razend enthousiast over thematische radenbijeenkomsten en vertelt daarover in dit interview.

Interview met Jan Willem Bedeaux

Jan Willem Bedeaux is bestuurder van RIBW Overijssel en toezichthouder bij Jeugdbescherming Overijssel en de VVT-instellingen van de DrieGasthuizenGroep.
Bekijk meer

Verhalen met beleid biedt achtergrondinformatie

  • Bart de Geus: “Benoem ervaringsdeskundigen in raad van toezicht zorgorganisatie”
    Bart de Geus, toezichthouder en ervaringsdeskundige, heeft een onderzoek gedaan naar meerwaarde van ervaringsdeskundigheid in Raden van Toezicht. Bart combineert belangstelling voor toezicht met eigen ervaringsdeskundigheid.
  • Het interview “Drie eyeopeners bij ervaringsdeskundigheid in beleid” met Marc Mulder en Karin Sok van Movisie is een mooi en verhelderend verhaal over wat ervaringen, ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid betekenen, gekoppeld aan de vraag welke toegevoegde waarde ervaringsdeskundigheid in bestuurlijke en toezichthoudende zin heeft.
  • Tijdens het Divosacongres 2019 verzorgde Marius Buiting lezing over (onder andere) ervaringsdeskundigheid
  • Zie voor een speelse, korte en krachtige introductie: Ervaringsdeskundigheid.
  • Meer in het algemeen bevat het verslag van het Divosa Voorjaarscongres 2019 (o.a. met Alie Weerman en Anja Kaners) talrijke voorbeelden van de manier hoe ervaringsdeskundigheid ingezet kan worden bij de opzet van vernieuwende vormen van samenwerking in zorg en welzijn.
  • Bas Baanders beschrijft in het artikel: “raden van toezicht op zoek naar ervaringsdeskundigheid: blind zien en doof horen”, Governance Update 11-2-2019 hoe raden van toezicht het ervaringsdeskundig perspectief stapsgewijs een plek kunnen geven in hun toezicht. Het kwartiel boven deze webpagina is een uitwerking van dit artikel.
  • Vilans zet zich in om meer ruimte te geven aan burgerkracht om de zorg en ondersteuning te verbeteren. Inspirerende informatie is te vinden in het inspiratiedossier Burgers in beeld
  • Jonna Dorst en Annica Brummel beschrijven in hun publicatie “Inspiratie tot inclusief besturen” welke mogelijkheden er blijken te bestaan voor participatie van ervaringsdeskundigen in besturen in zorg en welzijn. Interessant voor bestuurders, en inzicht gevend voor toezichthouders in zorg en welzijn.  Het is gratis te downloaden.
  • Ed van Hoorn verwordt in zijn artikel “Ervaringswerk 2.0” een mooi onderbouwde visie op betekenis en meerwaarde van het ervaringsdeskundig perspectief. In het verlengde daarvan schreef Gonny ten Haaft (2020) haar artikel “Ervaringsdeskundigheid: een stap verder”
  • De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) beschrijft in de publicatie “Anders leven, anders zorgen dat in de zorg van morgen de rolverdeling tussen burgers, professionals en organisator zal veranderen. De nadrukkelijker rol van burgers heeft ook gevolgen voor de manier waarop raden van toezicht toezicht houden
  • De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving bracht het rapport “Met de stroom mee” uit, waarin onder andere veel aandacht voor de rol van burgers in de transities in zorg en welzijn.

Werving toezichthouders met ervaringsdeskundigheid

Op zoek naar wervingsprofielen voor leden rvt die naast hun professionele toezichthoudende vaardigheden / talenten ook kunnen putten uit ervaringsdeskundigheid. Enkele voorbeelden.

  • Profiel toezichthouder die mede kan putten uit ervaringsdeskundige kennis
    GGZ-instelling Arkin in Amsterdam hecht veel waarde aan het ervaringsdeskundig perspectief binnen de eigen raad. Na goede ervaringen heeft de rvt in samenspraak met de Cliëntenraad gezocht naar een geschikte toezichthouder die naast uit toezichthoudende competenties mede kan putten uit een ervaringsdeskundig perspectief.
    Ter inspiratie van raden van Toezicht (en Cliëntenraden!) stelde Arkin de relevante passage in de profielschets beschikbaar. De eerste alinea beschrijft het karakter van de rvt als team, de tweede alinea gaat in op de vereisten zoals die gesteld worden aan elke individuele toezichthouder en in de derde alinea worden de contouren beschreven van het te werven lid rvt dat ook kan putten uit ervaringsdeskundigheid.
  • In ieder geval één van de leden van de rvt van Devjo, een organisatie vóór en dóór daklozen put in het toezicht ook uit ervaringsdeskundigheid. Devjo gebruikte het volgende Wervingsprofiel rvt van Devjo, een organisatie vóór en dóór daklozen
  • 1 juni 2021: Ixta Noa (Arnhem) een organisatie met ervaringsdeskundigen in al haar geledingen wint het Grote Appeltje van Oranje van het Oranje Fonds.

Raden van toezicht in gesprek met burgers en hun naasten

Actieve betrokkenheid burger bij behandeling

De ontwikkeling waarin burgers en professioneel gezamenlijk bekijken welke zorg en ondersteuning nodig zijn is onontkoombaar. Deze cocreatie verdient aandacht van de rvt en/of de commissie kwaliteit en veiligheid.

Vorm jezelf als toezichthouder een beeld van de ontwikkelingen richting cocreatie van burgers, professionals en organisaties: https://www.qruxx.com/. Qruxx brengt ook wekelijkse digitale nieuwsbrieven uit die ook voor toezichthouders alleszins de moeite waard zijn.

Hieronder volgen enkele voorbeelden van de cocreatie in zorg en welzijn
  • Ouderenzorgorganisatie Laurens heeft een burgerberaad georganiseerd om de wijk te betrekken bij een nieuwe ontmoetingsplek op de begane grond van woonzorginstelling Borgsate in Schiedam.
  • De Kinderraad van het Het Franciscus Gasthuis heeft adviezen gegeven om kinderen te stimuleren gezond en duurzaam te eten. Daarom heeft het ziekenhuis nu een gezonde snackkraam ingevoerd.
  • Het Koningin Wilhelmina Fonds (KWF) gaat samen met zes hogescholen en partijen uit het oncologische veld vijftig ervaringsdeskundige professionals opleiden.
  • De VN-kinderrechtenorganisatie vindt het onbegrijpelijk dat de belangen en meningen van kinderen niet worden meegenomen in de discussies over jeugdzorg.
  • Goede zorg begint met een goed gesprek tussen burger en hulpverlener. Dan krijg je zorg die beter bij jou past. Daarover gaat de landelijke campagne “Samen beslissen”: https://www.patientenfederatie.nl/dit-doen-wij/samen-beslissen. Dit is een vervolg op de campagne “Help de dokter met een goed gesprek” uit 2018.
  • IKONE, experts op het gebied van co-creatie, helpt op organisatieniveau gelijkwaardige samenwerking te creëren met patiënten en zorgprofessionals, zie: https://www.ikone.nl/nl/ikone/ . IKONE heeft een handige toolbox IKOCREATE voor patiënten, professionals en organisaties uitgebracht, zie: https://www.ikocreate.com/.
  • In de KinderAdviesRaad van Rijndam, specialisten in revalidatie, denken kinderen samen met de medewerkers van Rijndam mee over onderwerpen die zij belangrijk vinden.
  • Toezichthouders lopen regelmatig een dienst of een dagdeel mee met mensen die in de organisatie werken. Zo krijgen ze zicht op en feeling met het dagelijkse functioneren van de organisatie. Er zijn ook toezichthouders die een dag optrekken met bewoners zoals bijvoorbeeld de leden van de RvT van Cavent zie: Op stap met de Raad van Toezicht.
  • RIBW Overijssel heeft met alle betrokkenen een “Visie op medezeggenschap” uitgewerkt, waarin het ervaringsdeskundig perspectief een vol- en gelijkwaardige plek heeft in de beleidsontwikkeling van de organisatie. Deze visie is door alle betrokkenen ondertekend.
Burgers praten mee over wat voor hén belangrijk is

Burgers praten en beslissen mee over wat voor hun leven belangrijk is. Betrokkenen zelf laten meepraten bij belangrijke beslissingen die hun leven of buurt aangaan leidt tot goede resultaten doordat zorg en ondersteuning nauw aansluiten bij wat burgers zelf nodig hebben. Enkele voorbeelden van dergelijke bewonersinitiatieven: Samen voor vitale gemeenschappen en Infrastructuur van de Gezonde Wijk en  “Wij zijn de stadscoöperatie van Utrecht”​ Onzichtbaar Den Haag is een traject voor mensen met schulden problematiek, waarbij (o.a.) ervaringsdeskundigen meewerken aan problematiek waarmee Haagse burgers kampen

Bij Jeugdbescherming Overijssel is een Jongerenraad opgericht, die een positieve bijdrage willen leveren aan de kwaliteit van de hulpverlening door (nog) meer gebruik te maken van de ervaringen van cliënten, zie: lees over hun oprichting: https://www.jbov.nl/multimedia/jongerenraad-jbov-is-een-feit?highlight=WyJqb25nZXJlbnJhYWQiXQ== Lees over hun ervaringen: https://www.jbov.nl/multimedia/wij-willen-een-positieve-bijdrage-leveren-aan-de-kwaliteit-van-hulpverlening?highlight=WyJqb25nZXJlbnJhYWQiXQ==

De instelling voor gespecialiseerde jeugdzorg heeft een jongerenraad. Door hun eigen ervaringen in te zetten, kunnen ze de jeugdhulp positief veranderen: https://www.cardea.nl/over-ons/medezeggenschap/jongerenraad#:~:text=jongerenraad

“Neem jongeren vanaf het begin mee bij beleidsvorming!” is het leerpunt van de jongerentop Noord Holland gehouden in 2021: https://stemvandejongeren.nl/beleid/jongerentop-nhn-2021/

Maak kennis met de Kinderburgemeester van Gorcum: https://www.gorinchem.nl/bestuur-organisatie/kinderburgemeester. Er bestaat zelfs een genootschap van kinderburgemeester Voor algemene info: https://kinderburgemeesters.nl/.

Meeleven, meemaken, meewerken in zorg en welzijn

Luisteren naar ervaringen van burgers

In een patient journey wordt een burger gevolgd bij het (leren) leven met een aandoening. Het is informatie uit de eerste hand over de ervaringen in zorg en welzijn. Relevant voor raden van toezicht die meer feeling willen hebben met wat het is om gebruik te (moeten) maken van een organisatie of samenwerkingsverband.

Hieronder volgen enkele voorbeelden
  • In de serie ‘Beelden bij gehoorverlies’ van #Deelkracht vertellen mensen met gehoorverlies over hun leven en de keuzes die zij hebben gemaakt, zie: https://www.deelkracht.nl/beeldenbijgehoorverlies/
  • Via de Patient journey Stomavereniging wisselen mensen hun ervaringen uit.
  • Een film voor jonge verpleeghuisbewoners die informatie geeft over woonmogelijkheden voor wie door een ziekte, een handicap of een ongeluk afhankelijk is geworden van hulp. Is er dan nog een eigen leven mogelijk, valt er dan nog iets te kiezen? Regie Over Mijn Eigen Leven – Voorlichtingsfilm – 2004.
  • Het Ommelander Ziekenhuis heeft een Kinderadviesraad ingericht die het ziekenhuis adviezen geeft over onderwerpen die voor kinderen belangrijk zijn.