Stop met wensbeelden en start het eerlijke gesprek met de samenleving
Burgerinitiatieven moeten meer invloed krijgen in de uitvoering van het Integraal Zorgakkoord (IZA). Dat stelt NVTZ-voorzitter Aad Koster. “Kijk verder dan de georganiseerde zorg en welzijn en betrek informele initiatieven voor een toekomstbestendige infrastructuur.”
Vanaf maandag 11 december publiceert Zorgvisie elke werkdag een aflevering van Het jaar van. Hierin vertellen zorgpartijen over de ontwikkelingen in hun branche. In deze aflevering Aad Koster, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in Zorg en Welzijn (NVTZ).
De IZA-partijen zoeken elkaar steeds meer op. Wat betekenen de akkoorden voor toezichthouders?
“Regionale samenwerking sluimerde al een tijdje als opkomend thema. Daarom schreef onze Wetenschappelijke Adviesraad het boek Toezien op samenwerken: naar een verantwoord samenspel. Het IZA versnelt de samenwerking. Als NVTZ sporen wij onze twaalfhonderd leden aan om positief tegenover samenwerking te staan. Daarbij dienen zij goed geïnformeerd te zijn, het gesprek met de bestuurder aan te gaan en mee te denken. Bijvoorbeeld over hoe de regiosamenwerking ervoor staat, wat er speelt en de impact van de regiobeelden op de organisatie. Daarnaast adviseren wij toezichthouders elkaar in de regio op te zoeken. Dat kan verhelderend zijn en helpen bij verdere samenwerking.”
Samenwerken vraagt dat kijken naar het regiobelang in plaats van het instellingsbelang. Welke knelpunten brengt dat nu teweeg?
“Samenwerken in netwerken is complex. Alle partijen moeten iets van hun soevereiniteit inleveren om samen meer te bereiken. Dat vraagt lastige afwegingen en de discussie over wat een organisatie nog wel en niet doet en de impact daarvan op de continuïteit. Daarnaast zijn er nog grote verschillen tussen raden van toezicht. Zo worden niet alle toezichthouders in een vroegtijdig stadium betrokken door de bestuurder of andersom: toezichthouders vinden netwerken onvoldoende urgent. Bovendien is er niet één simpele oplossing. De governancestructuur bij domeinoverstijgende en sectorale samenwerking verschilt per regio, vorm, inhoud en omvang. Die zoektocht blijkt ook uit het rapport over passende toezichtsarrangementen. In ieder geval moeten toezichthouders de governance niet nodeloos ingewikkeld maken. Er zijn genoeg mogelijkheden om een samenwerkingsverband te starten zonder toezicht op toezicht te stapelen. Keep it simple, maar ken als toezichthouder wel de verantwoordelijkheden.
Verder worden burgerinitiatieven nog onvoldoende betrokken. Toezichthouders moeten vertegenwoordigers van de informele zorg aan tafel krijgen en laten meepraten over hoe de zorg anders georganiseerd kan worden. Er zijn talloze voorbeelden, zoals in Austerlitz of Dongen. Voorkom dat er telkens nieuwe oplossingen bedacht worden, zonder gebruikt te maken van de goede voorbeelden.”
Kijk verder dan de georganiseerde zorg en welzijn en betrek informele initiatieven voor een toekomstbestendige infrastructuur.
Aad Koster
Deze zomer uitte de NVTZ haar zorgen in een brief aan het demissionaire ministerie van VWS. Wat is de grootste zorg van toezichthouders?
“Met de arbeidsmarkt-, duurzaamheid en samenwerkingsvraagstukken komt er veel op organisaties af. Er moet flink geïnvesteerd worden. De geplande ombuigingen voor 2025 in combinatie met IZA-, WOZO-, GALA- en TAZ-ambities vormen echter een existentiële bedreiging voor steeds meer instellingen. Dat brengt de toegankelijkheid en zorgtransitie in gevaar. Van onze achterban horen wij dat toezichthouders voor lastige dilemma’s staan. Aan de ene kant zijn zij aangesteld voor toezicht op de besturing en continuïteit van de organisatie en aan de andere kant worden zij geacht het maatschappelijk belang te vertegenwoordigen en te investeren in samenwerking, vitaliteit van medewerkers, technologie en duurzaamheid. Dat brengt toezichthouders in een spagaat. De NVTZ staat achter de akkoorden, maar dan moeten organisaties wel de financiële stabiliteit krijgen om de omslag te maken.”
Uit een NVTZ-enquête blijkt dat raden van toezicht zichzelf een magere voldoende geven voor innovatie. Wat zijn de belangrijkste aanbevelingen?
“Zowel bestuurders als toezichthouders moeten deskundige kennis naar binnen halen en van andere sectoren leren. Daarvoor bieden wij onze leden innovatietrips aan. In de zorg en welzijn zijn we excellent in pilots en zelf het wiel uitvinden, terwijl andere bedrijven bewezen innovaties toepassen. Leer daarvan en pas het toe. Verder adviseren wij om bij de werving van nieuwe toezichthouders profielen te selecteren die kennis en ervaring hebben met digitalisering en innovatie. Binnen de NVTZ heeft Joris Arts onderzocht welke leden op innovatie zijn geselecteerd. Inmiddels werken die vijftig toezichthouders samen om hun ervaring en adviezen te delen met andere rvt’s, zodat er een vliegwiel ontstaat.”
De verkiezingen zijn achter de rug. Wat verwacht de NVTZ van de politiek?
“Ik gun onze branche continuïteit in beleid. Met de akkoorden werken alle zorgpartijen aan de ingewikkelde arbeidsmarkt-, samenwerkings- en duurzaamheidsvraagstukken. Gooi het niet over een andere boeg en beloof geen wensbeelden van twintig jaar terug. Daarvoor heeft de samenleving niet de middelen en de mensen. Het kabinet moet het eerlijke gesprek met de samenleving aangaan over wat er wel mogelijk is en professionals uit de zorg en welzijn betrekken. Kijk ook naar de vele burgerinitiatieven en praat met hen wat er nodig is voor een toekomstig bestendige informele en professionele zorg- en welzijnsinfrastructuur. Ik hoop dat het open gesprek mogelijk is en politici open staan voor goede ideeën uit de praktijk.”
Hoe ziet de NVTZ-agenda er voor komend jaar uit?
“Eerder dit jaar schreef de NVTZ met Nederland Zorgt voor Elkaar een whitepaper over een houdbare samenleving. Volgend jaar leggen we nog meer de nadruk op het belang van zorgzame gemeenschappen. Ik vind het een verplichting dat burgerinitiatieven bij de IZA-uitvoering en regio-overleggen aan tafel komen en zij meer leidend worden in de IZA-uitvoering. Daarin ligt een belangrijke taak voor toezichthouders. Verder brengt de NVTZ in samenwerking met de NVZD begin volgend jaar een handreiking uit over de samenwerking tussen bestuurders en toezichthouders omtrent complexe transitievraagstukken. En uiteraard blijven wij stappen zetten om toezichthouders in beweging te brengen rond innovatie en verduurzaming.”
Aad Koster
Voorzitter NVTZ
Aad Koster
Voorzitter