Ridders & Schurken: toezicht op ethisch ondernemen in de zorg

UTRECHT, 15 februari 2024 –  Het whitepaper ‘toezicht op ethisch ondernemen in de zorg’ is net door een speciale werkgroep van de NVTZ uitgebracht. Hierin heeft de werkgroep zich gebogen over de vraag hoe de raad van toezicht ethisch verantwoord ondernemerschap kan bewaken in de zorg- of welzijnsinstelling waar hij toezicht houdt. Daarbij is gekeken naar wat ethisch ondernemerschap is, hoe je als organisatie eventueel zou kunnen afglijden van het pad van ethisch ondernemerschap – en zou kunnen verworden van ‘ridder’ tot ‘schurk’* – en welke sleutelmomenten vragen om extra oplettende aandacht van toezichthouders.

Rendement versus publiek belang

Ondernemen voor het publiek belang, vindt plaats op een glijdende schaal van extremen, waarbij veel zorg- en welzijnsinstellingen zich in een groot grijs gebied bevinden tussen enerzijds zich staande houden in de markt door middel van het behalen van een bepaald rendement en anderzijds, maar ook door middel van dat rendement, het voldoen aan hun maatschappelijke opdracht. Het zichtbaar maken, het vaststellen waar de organisatie zit op deze schaal, is niet gemakkelijk. Het vraagt van de toezichthouder namelijk om aan zichzelf, aan de raad als geheel en aan de bestuurder fundamentele vragen te stellen over de organisatie. Die vragen gaan over de motivatie én gevolgen van het handelen en te begrijpen waarom de instelling een bepaalde koers vaart en of dit al dan niet het publiek belang dient.

Prikkels en krachten

In het paper worden vanuit een theoretisch perspectief prikkels en krachten verkend die kunnen leiden tot ondernemerschap dat afglijdt van het publiek belang. Waarom worden ‘ridders’ op den duur ‘schurken’? En waarom niet? Daaropvolgend wordt in  het paper ingezoomd op de praktijk. De werkgroep heeft gekeken naar sociaal ondernemerschap – ondernemerschap van de ‘ridders’, en vervolgens een vijftal casussen onder de loep genomen om te beschrijven op welke mogelijke manieren ondernemerschap kan afglijden van dat publiek belang.

Koers bewaken

Als toezichthouder in zorg- en welzijn wordt men geacht namens de maatschappij de koers van de organisatie te bewaken, het is bij een groot aantal sleutelmomenten van belang om als toezichthouder dan het goede gesprek te voeren met de eigen raad en de bestuurder, en daarin bloot te leggen wat de onderliggende waarden van de besluitvorming zijn. Want dan wordt zichtbaar welke waarden dominant zijn en of de maatschappelijke verantwoordelijkheid gevoeld en genomen wordt. De NVTZ pleit ervoor dat het gesprek met elkaar gevoerd wordt over wat over wat ethisch ondernemerschap in zorg en welzijn is.

Over de NVTZ

De Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in Zorg en Welzijn (NVTZ) is een onafhankelijke en actieve vereniging die staat voor verantwoordelijk toezicht in zorg- en welzijnsinstellingen. Dit doet zij door met en voor toezichthouders en raden van toezicht te werken aan professionalisering en ondersteuning van het toezichthoudende vak, met oog voor maatschappelijke vraagstukken. De NVTZ neemt de landelijke belangenbehartiging van raden van toezicht in de zorg- en welzijnssector voor haar rekening, stelt kaders, biedt opleidingen, faciliteert en geeft adviezen aan toezichthouders in de sector zorg en welzijn. Ruim 1.100 raden van toezicht (circa 5.500 toezichthouders) zijn lid van de NVTZ. De NVTZ bevindt zich in een dynamisch en uniek speelveld tussen zorg- en welzijnsorganisaties, politiek, belangenverenigingen, wetenschap, financiële partijen, advies- en onderzoeksbureaus en media.

* terminologie die de werkgroep heeft ontleend aan de Schotse verlichtingsfilosoof David Hume.

Lees het whitepaper

Toezichthouden en ethisch ondernemen in zorg en welzijn

7 februari 2024

Een werkgroep van de NVTZ heeft zich gebogen over de vraag hoe de raad van toezicht ethisch verantwoord ondernemerschap kan…