Raad van toezicht kan stimulerende rol spelen in vergroten duurzaamheid in de zorg

Door: Stephan Roest

Duurzaamheid in de zorgsector is nog sterk in ontwikkeling. Hoewel er een mooie Green Deal duurzame zorg ligt, blijkt dat veel instellingen nog aan het begin staan van wat er mogelijk is op het gebied van duurzaamheid en maatregelen nemen die “vergelijkbaar zijn met een gemiddeld huishouden” zoals een van de zorginstellingen zelf rapporteerde. Raden van toezicht kunnen een actievere rol nemen in met name het stimuleren van duurzaamheid in de zorg.

Stephan Roest deed als trainee bij de raad van toezicht van HVO Querido onderzoek naar de rol van toezichthouders op het gebied van duurzaamheid. In dit artikel beschrijft hij de uitkomsten van zijn onderzoek. “Als aspirant toezichthouder had ik het voorrecht stage te kunnen lopen bij de raad van toezicht van de Amsterdamse zorginstelling HVO-Querido. De stage was onderdeel van de opleiding tot toezichthouder die ik bij Blikverruimers heb gevolgd in 2017/2018. Tijdens mijn stage heb ik voor de raad van toezicht van HVO-Querido gekeken naar de rol die een RvT kan spelen op het gebied van duurzaamheid”, aldus Stephan Roest.

HVO-Querido is een organisatie die sinds 1904 onder meer beschermd wonen, maatschappelijke opvang en dagbesteding biedt aan 4.500 cliënten in de regio Groot Amsterdam. Ze doet dit met 1400 medewerkers en heeft omzet van zo’n 110 miljoen euro.

HVO-Querido is in de zorgsector een koploper als het gaat om duurzaamheid, ze was in 2013 betrokken bij het convenant de Milieuthermometer van de gemeente Amsterdam, dat een vervolg kreeg in de eerste Green Deal in 2015: Nederland onderweg naar duurzame zorg, die HVO-Querido uiteraard ondertekende. Inmiddels heeft HVO-Querido 19 Zilveren Milieucertificaten behaald voor haar 24-uurs opvanglocaties en blijft het bezig de duurzaamheid binnen de organisatie onder de aandacht te brengen en verder te verbeteren. “Aandacht voor duurzaamheid helpt ook bij de werving van nieuwe medewerkers, we merken dat de huidige generatie heel bewust kiest voor een werkgever die actief is op het gebied van duurzaamheid”,  aldus Pauline van der Zwaan, Manager Facilitaire Organisatie bij HVO-Querido. HVO-Querido wil als zorginstelling voorop blijven lopen op het gebied van duurzaamheid en dit ook graag samen doen met haar samenwerkingspartners. Van der Zwaan: “Het is onze ambitie om samen met de woningcorporaties tot een plan te komen waar alle partijen beter van worden: op de eerste plaats voor het klimaat door lagere milieubelasting, maar daarnaast ook voor de corporatie door opwaardering van het pand en voor HVO-Querido door een lagere energierekening.”

Een van de resultaten van het onderzoek is dat blijkt dat veel collega-instellingen weliswaar energiebewuste maatregelen nemen zoals bewegingssensoren en LED verlichting. Meer ingrijpende maatregelen zoals isolatie of nieuwe warmtesystemen worden vaak niet overwogen of pas wanneer er andere aanpassingen aan gebouwen gedaan moeten worden. “De huidige maatregelen zijn vergelijkbaar met een gemiddeld huishouden“, zoals een van de zorginstellingen rapporteerde (doelend op bijvoorbeeld afvalscheiding of bewuster inkopen), en is daarmee illustratief dat duurzaamheid nog niet hoog op de agenda staat bij de meeste zorginstellingen.

Net als HVO-Querido staat bij Landelijke zorginstelling Fier duurzaamheid wel hoog in het vaandel. Fier is het landelijk expertise- en behandelcentrum op het terrein van geweld in afhankelijkheidsrelaties. Ze biedt opvang, hulp en in de regio’s Leeuwarden, Rotterdam, Groningen en Den Haag. Vicevoorzitter van de RvT Marian Jager licht toe dat duurzaamheid een integraal onderdeel is van de visie van Fier en dat het door de betrokkenheid van de RvB op dit thema, inmiddels in het DNA van de organisatie zit. Bij Fier komt duurzaamheid komt terug in 4 thema’s: gebouwen, personeel, brede aanpak patiëntenzorg en zuinig zijn (inclusief voedsel). Het Fier pand de ‘Veilige Veste’ in Leeuwarden is geheel energieneutraal verbouwd, en voor andere locaties kijken ze ook wat er mogelijk is qua duurzaamheid. Binnen de RvT van Fier merken ze dat een sterke trekker binnen de RvB automatisch een trekker binnen de RvT creëert.

Raad van toezicht kan stimulerende rol spelen bij mogelijk maken duurzaamheid

Uit het onderzoek van Roest blijkt dat een raad van toezicht met name een stimulerende rol kan spelen op het gebied van duurzaamheid. Verdeeld over de verschillende ‘rollen’ die een RvT vervult (naast werkgever), kan dit als volgt opgepakt worden:

1. Rol toezichthouder: Stimuleer de aandacht voor duurzaamheid door deze op te nemen in standaard vragen en criteria

• Stimuleer ambitieus beleid ten aanzien van duurzaamheid: laat bestuur en management specifiek beleid en doelstellingen formuleren ten aanzien van duurzaamheid voor de komende jaren en stuur daarop door een ‘duurzaamheid-KPI’.
• Stimuleer borging ervan in de organisatie – zodat het onderdeel wordt van de dagelijkse besluitvorming en manier van werken (in het DNA) – het creëren van ruimte en tijd binnen de organisatie om aan dit thema te kunnen werken helpt hierbij.

Communicatie over duurzaamheid, intern en extern, helpt bij stimuleren van medewerkers om ermee aan de slag te gaan en het borgen ervan in de organisatie. Extern helpt het onder andere met het aantrekken van de juiste nieuwe medewerkers, die ook graag duurzaamheid toepassen in hun dagelijks werk.

2. Rol adviseur: Ondersteun en adviseer het bestuur over te nemen duurzaamheidsbeslissingen

• Ondersteun in investeringen in duurzaamheid en kies voor duurzamere opties voor investeringen – en het aanwenden van subsidies of regelingen die bestaan voor duurzaamheidsinvesteringen.
• Ondersteun in het identificeren en afwegen van de risico’s die gepaard gaan met duurzaamheidsbeleid

3. Rol netwerk: Neem ook de externe rol in het promoten van duurzaamheid

• Activeer als toezichthouders het debat om zodoende maatschappelijk meer voor elkaar te krijgen op het gebied van duurzaamheid en de organisatie op dit thema te promoten.
• Creëer samenwerkingen met andere partijen in het veld of met de gemeente om duurzame projecten en investeringen te realiseren: HVO-Querido huurt bijvoorbeeld al haar woningen van woningcorporaties en is daarmee sterk afhankelijk ten aanzien van duurzaamheidsmaatregelen die daar mogelijk zijn.

Of zoals Marian Jager van zorginstelling Fier stelde: “Activeer als toezichthouders om maatschappelijk meer voor elkaar te krijgen en het beter op de agenda te zetten. Ze zouden samen kunnen werken om een duurzaamheidsfonds op te richten waaruit investeringen ten aanzien van duurzaamheid gedaan kunnen worden.”